BÁO CÁO KẾT QUẢ ĐOÀN KHẢO SÁT THỊ TRƯỜNG CÀ PHÊ BRAZIL NĂM 2019

Tham gia đoàn khảo sát do ông Nguyễn Nam Hải, phó chủ tịch thường trực Hiệp hội làm trưởng đoàn gồm 26 thành viên đến từ 20 doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực sản xuất, chế biến, kinh doanh xuất nhập khẩu, dịch vụ của ngành cà phê Việt Nam.

Lĩnh vực sản xuất: Tổng công ty Cà phê Việt Nam, Công ty Cà phê 721, Công ty cà phê 731, Công ty Cà phê Eatiêu, Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên ( Wasi ), Hiệp hội Cà phê Sơn La. Lĩnh vực xuất khẩu: Công ty Simexco Đaklak, Công ty Intimex Mỹ Phước, Công ty Vĩnh Hiệp, Công ty Minh Tiến, Công ty Cát Quế, Công ty Dakman Việt Nam, Công ty Ecom Atlantic VN, Công ty ICONA. Lĩnh vực chế biến: Công ty Vina Nha Trang, Công ty An Thái, Công ty HT. Lĩnh vực dịch vụ: Trung tâm phát triển cộng đồng ( CDC ), Công ty giám định và chứng nhận hàng hóa VN ( VCC & C ), Công ty bao bì Miền Nam.

1. Mục đích của đoàn: khảo sát tình hình tổng quát các lĩnh vực sản xuất, chế biến kinh doanh xuất nhập khẩu của Brazil. Định hướng phát triển cà phê của Brazil trong thời gian tới, liên hệ so sánh với thực tiễn cà phê Việt Nam ( trên toàn bộ các lĩnh vực ). Từ đó hiệp hội sẽ có những đề xuất kiến nghị hướng phát triển ngành cà phê Việt Nam trong giai đoạn 2020 – 2030. Tham dự coffee dinner và coffee sumit trao đổi hợp tác với Hội đồng các nhà xuất khẩu Brazil, Hiệp hội chế biến Cà phê Brazil. Trên cơ sở đó ký kết biên bản hợp tác.
2. Nội dung và lịch trình làm việc của đoàn:

• Thời gian: từ 25/5/2019 đến 3/6/2019.
• Làm việc với tập đoàn Pinhalense: đây là 1 tập đoàn sản xuất máy móc chế biến lớn của Brazil. Tập đoàn Pinhalense cung cấp 90% máy móc chế biến ( sau thu hoạch cà phê nhân ) cho thị trường Brazil và chiếm 50% thị phần máy chế biến cà phê thế giới ( trong đó có Việt Nam ).
• Thăm vườn cà phê Arabica tại tỉnh Pinhal: diện tích trồng tập trung, không trồng xen với các loại cây lâu năm khác, hầu như không có cây che bóng. Mật độ cây trồng: cây cách cây 0,5 – 0,6m, hàng cách hàng 3,5m để thuận tiện cho việc làm cỏ, xen canh cây ngắn ngày ( chủ yếu các loại đậu ) và thu hoạch bằng máy bình quân mỗi ha 4.700 cây trong khi ở Việt Nam 4.100 cây/ ha. Năng suất: 2,4 tấn nhân/ ha, chế biến sau thu hoạch chủ yếu chế biến khô. Do giống và điều kiện khí hậu phần lớn diện tích đoàn đến thăm chín khô trên cây ( không rụng ). Năm nay chín sớm so với niên vụ trước. Số diện tích thu hoạch tại thời điểm đoàn đến ( 27/5 ) 20 -30%, lý do: do biến đổi khí hậu 2018 mưa nhiều kéo dài, hoa nở không đều, dự kiến sản lượng giảm nhiều so với niên vụ trước. Giá thành 1,7 – 1,8 USD/ kg ( không tính yếu tố đất ), giá bán hiện tại 95USD/ bao 60 kg giá bán đã bằng và thấp hơn giá thành. Người nông dân trong quy trình chăm sóc không tưới nước, chủ yếu dựa vào mưa tự nhiên.

Các loại giống Arabica chủ yếu: Muzdo novo, Catucai, Bourbon,….hệ thống giống tốt và đồng bộ, quy trình sản xuất và chế biến sau thu hoạch theo quy trình phát triển cà phê bền vững. Tuy nhiên giống Bourbon diện tích trồng giảm dần do khả năng kháng  bệnh kém, năng suất thấp.

• Thăm và làm việc với hợp tác xã Cooxupe. Đây là mô hình tiêu biểu của nông nghiệp Brazil trong việc liên kết giữa doanh nghiệp với người nông dân để phát triển cà phê bền vững. Hệ thống hợp tác xã ngành cà phê của Braxin hoạt động rất hiệu quả và chiếm 35% tổng sản lượng cà phê Brazil. Hợp tác xã Cooxupe là hợp tác xã lớn nhất Brazil. Tổng số xã viên khoảng 13.000. Quy mô diện tích: 70% xã viên có nông trại quy mô từ 5 – 10ha, 30% quy mô vừa và lớn từ 10ha trở lên. Hợp tác xã thành lập từ 1957. Sản lượng của hợp tác xã 2018: 5,1 triệu bao ( cung cấp cho thị trường trong nước và xuất khẩu trực tiếp đến các thị trường trên thế giới: Mỹ, Châu Âu, Châu Á,… ). Hợp tác xã mở rộng các lĩnh vực dịch vụ đa ngành nghề, kinh doanh hiệu quả và lợi nhuận cuối năm đều được chia cho xã viên; thu mua tiêu thụ trực tiếp cà phê cho xã viên theo nhiều phương thức và theo giá của thị trường. Hệ thống nhà máy chế biến với quy mô lớn và khép kín từ kho chứa nguyên liệu, hàng gửi của xã viên, kho chế biến, kho thành phẩm trực tiếp xuất khẩu ra cảng.
• Tối 28/5/2019: đoàn tham dự Coffee Dinner: quy tụ hầu hết các tổ chức nghiên cứu, hiệp hội, doanh nghiệp sản xuất, chế biến, kinh doanh xuất nhập khẩu cà phê của Brazil và các nước trên thế giới. Nhiều tập đoàn công ty nhập khẩu cà phê trên toàn cầu tham dự.
• Ngày 29/05/2019: đoàn tham gia Cofee Sumít. Các thành viên trong đoàn đã nghe các báo cáo về tình hình cà phê Brazil, phát triển cà phê bền vững, những yếu tố ảnh hưởng đến ngành cà phê, thị trường cà phê toàn cầu. Ngành kinh tế Brazil nói chung và ngành cà phê nói riêng những tháng đầu năm 2019 gặp nhiều khó khăn do nhiều nguyên nhân trong đó đồng Real mất giá, tỷ giá so với đồng USD luôn thay đổi. Những tháng còn lại của 2019, chính phủ cùng các bộ ngành sẽ quyết tâm tìm các giải pháp để hồi phục và ổn định phát triển. Về phát triển cà phê bền vững, đại diện Columbia nhấn mạnh: trong 3 nội dung chính của cà phê bền vững: Kinh tế - Môi trường – Xã hội thì kinh tế là nội dung khó khăn nhất, các năm gần đây giá cà phê luôn ở xu hướng giảm, ảnh hưởng lớn đến thu nhập và đời sống của người nông dân trồng cà phê trên toàn thế giới. Năm 2017 Colombia có sáng kiến tổ chức hội nghị các nước sản xuất cà phê lần thứ nhất tại Colombia để cùng nhau đề ra các biện pháp trong tình hình sản xuất cà phê khó khăn hiện nay. Hội nghị lần thứ 2 sẽ được tổ chức tại Brazil vào tháng 07/2019. Về tình hình cà phê Brazil và các nước trên thế giới cũng như tình hình tiêu thụ toàn cầu 2018. Đáng chú ý là bài trình bày của FC Stone ( tổ chức nghiêu cứu kinh tế thị trường đa quốc gia ) do FC Stone Brazil trình bày với số liệu: tổng diện tích cà phê Brazil 2018: 2,15 triệu ha ( 1,86 triệu ha Arabica, 029 triệu ha Colilon ). Hướng phát triển ngành cà phê Brazil trong những năm tới giảm dần những diện tích sâu bệnh, năng suất thấp chuyển đổi sang các cây trồng khác có hiệu quả kinh tế cao hơn. Ước 2019: 2,11 triệu ha. Về sản lượng 2018 là năm Brazil có sản lượng cao nhất: 63 triệu bao ( 60kg/ bao ) trong đó Arabica: 36,9 triệu bao và Robusta ( Conilon ) 16,1 triệu bao. Xuất khẩu: 30,5 triệu bao. Dự báo sản lượng Brazil 2019 ( vụ đang thu hoạch ) giảm mạnh so với 2018. Ước khoảng 52 – 53 triệu bao ( giảm trên dưới10 triệu bao ). Nguyên nhân do 2018 mưa nhiều kéo dài, hoa ra không đều và cũng do chu kỳ hai năm một lần, tại thời điểm đoàn khảo sát thu hoạch khoảng trên dưới 10%. Về thị trường tiêu thụ toàn cầu có tăng nhưng ở mức thấp, khu vực Châu Á tăng cao chủ yếu do thị trường Trung Quốc ( tăng 13,9% so với 2008 ). Theo ICO thì sản lượng cà phê thế giới 2018 đạt khoảng 168 triệu bao, nhu cầu tiêu thụ khoảng 164,6 triệu bao.
• Ngày 30/05: đoàn đã có buổi làm việc với hai Hiệp hội: Hội đồng các nhà xuất khẩu cà phê Brazil (CECAFE) và Hiệp hội cà phê chế biến Brazil (ABIC).

Trong buổi làm việc với Hội đồng xuất khẩu cà phê Brazil (Cecafe), Chủ tịch và CEO của Cecafe đã tiếp đoàn và thuyết trình về Cecafe, tình hình xuất khẩu cà phê Brazil trong những năm qua, tình hình phát triển cà phê bền vững. Tổng diện tích cà phê của Brazil hiện tại 2,2 triệu ha. Năng suất trung bình đạt 27 - 30 bao/ha. Brazil chủ yếu sử dụng phương pháp chế biến khô (70%). Ngành cà phê Brazil cung cấp hơn 8 triệu lao động trong toàn chuỗi. Cecafe cho biết họ là một tổ chức xã hội tập hợp các nhà xuất khẩu cà phê Brazil được thành lập từ năm 1999 gồm 125 hội viên ( 100% thuộc lĩnh vực tư nhân ), chiếm 95% khối lượng cà phê nhân xuất khẩu của Brazil. Cecafe có nhiệm vụ kết nối hội viên, cung cấp thông tin, kết nối thị trường, hỗ trợ phát triển sản xuất cà phê bền vững. Vụ cà phê 2018/19 sản lượng cà phê của Brazil đạt mức kỷ lục 61,7 triệu bao trong đó xuất khẩu 35,6 triệu bao ( theo CONAB ) công ty cung ứng quốc gia trực thuộc Bộ Nông nghiệp Brazil. Với tiêu chí: diện tích giảm, năng suất sản lượng tăng: từ 4,9 triệu ha còn 2,2 triệu ha.  Năm 2015 khối lượng cà phê xuất khẩu đạt mức kỷ lục trên 37 triệu bao. Kim ngạch xuất khẩu cà phê kỷ lục của Brazil đạt trên 8,8 tỷ đô la trong năm 2011. Trung bình trong 4 năm vừa qua, lượng cà phê xuất khẩu đạt trung bình 34 triệu bao. Niên vụ mới ( 2019 – 2020 ) đang thu hoạch dự kiến sản lượng cà phê Brazil chỉ đạt khoảng 51 – 53 triệu bao nên khả năng xuất khẩu 2019 của Brazil sẽ giảm mạnh. Tính đến hết tháng 4/2019, Brazil đã mới xuất khẩu được 2,55 triệu bao, thấp hơn rất nhiều so với cùng kỳ các năm trước 2018: 6,22 triệu bao, 2017: 5,13 triệu bao. Thị trường xuất khẩu cà phê của Brazil 123 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới. Tổng số lượng doanh nghiệp tham gia xuất khẩu của Brazil là 242 doanh nghiệp. Tốp 20 doanh nghiệp xuất khẩu cà phê của Brazil chiếm tới 71% khối lượng xuất khẩu của cả nước. Cà phê của Brazil được xuất khẩu qua 23 cảng trong đó hơn 80% khối lượng cà phê được xuất khẩu qua cảng Santos. Cecafe cũng triển khai các chương trình hỗ trợ nông dân phát triển cà phê bền vững cũng như tiếp cận các thông tin về cà phê. Hàng nghìn nông dân trồng cà phê trên toàn quốc được tiếp cận các chương trình phát triển cà phê bền vững và thông tin thị trường cà phê như cà phê và giáo dục, nông dân cà phê số, cà phê an toàn.

Về kinh phí hoạt động của Cecafe: toàn bộ đều do sự đóng góp của hội viên cắn cứ vào số lượng xuất khẩu của từng hội viên.

Chủ tịch Cecafe đã khẳng định sẽ nghiên cứu kỹ nội dung Biên bản hợp tác giữa Cecafe và VICOFA và đề nghị có thể cùng ký kết tại phiên họp ICO tháng 9/2019 ở London có sự chứng kiến của Đại sứ Brazil tại Vương quốc Anh.

Làm việc với Hiệp hội cà phê chế biến Brazil (ABIC), giám đốc điều hành ABIC ông Nathan Herszkowiz đã tiếp đoàn và trực tiếp thuyết trình về ngành cà phê chế biến của Brazil. Được thành lập từ năm 1973, Hiệp hội ABIC hiện nay có 426 hội viên trong đó có 58 hội viên là các chuỗi cung ứng cà phê và 368 nhà rang xay. Trong 386 nhà rang xay có 4 nhà rang xay lớn nhất chiềm tới 64,8% sản lượng cà phê chế biến. Tiêu thụ cà phê nội địa của Brazil năm 2018 đạt 21 triệu bao chiếm 31% tổng sản lượng cà phê nước này và chiếm 52% tiêu thụ cà phê của các nước sản xuất. Tiêu thụ cà phê theo đầu người của Brazil đạt 4,8kg/người/năm. Tăng trưởng tiêu thụ nội địa cà phê của Brazil đạt trung bình 3,4%/năm trong 4 năm vừa qua và được dự báo tiếp tục tăng trưởng ở mức 3,6%/năm tới năm 2021. Tỷ lệ tiêu thụ các loại sản phẩm cà phê: cà phê hạt rang, cà phê xay tiêu chuẩn, cà phê viên nén của Brazil năm 2017 là 18% - 81% - 0,9%. Tỷ lệ này được dự báo sẽ thay đổi: 19% - 80% - 1,1% trong năm 2021. Tỷ lệ uống cà phê tại nhà chiếm tới 61%. Người tiêu dùng cà phê Brazil có xu hướng sử dụng cà phê cao cấp. Tuy nhiên hơn 90% lượng cà phê tiêu dùng nội địa của Brazil vẫn là loại cà phê truyền thống. Các hoạt động chính của ABIC gồm: Chứng nhận chất lượng; Xúc tiến thị trường; xuất bản tạp chí cà phê và sức khỏe và chương trình tạo thói quen uống cà phê cho người tiêu dùng. ABIC có hệ thống đánh giá chất lượng và cấp chứng nhận chuyên nghiệp. Hiện nay đã có 984 nhãn hiệu cà phê được cấp chứng nhận bởi ABIC cho sản phẩm cà phê đạt chất lượng. ABIC cũng cung cấp một ứng dụng nhận biết sản phẩm cà phê chất lượng dành cho điện thoại thông minh. Các hoạt động thúc đẩy tiêu thụ cà phê được Hiệp hội đẩy mạnh thông qua xuất bản các tạp chí cà phê và sức khỏe, mời các nhân vật có tầm ảnh hưởng tham gia chương trình như tổng thống Brazil hay Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Brazil. ABIC cũng tổ chức Ngày cà phê Brazil vào ngày 24/5 hàng năm, tổ chức Lễ hội cà phê mùa đông.

Trong các buổi làm việc với các tổ chức của Brazil, ông Nguyễn Nam Hải, phó chủ tịch thường trực Hiệp hội cà phê ca cao Việt Nam, trưởng đoàn đã thay mặt Hiệp hội gửi giấy mời chính thức cho Chủ tịch tập đoàn Pinhalense, Chủ tịch và CEO Cecafe, Giám đốc điều hành ABIC mời tham dự Ngày cà phê Việt Nam năm 2019 được tổ chức từ ngày 8 - 10/12/2019 tại Pleiku, Gia Lai. Tất cả đều nhận lời và sẽ thông báo cho các doanh nghiệp tổ chức đoàn sang Việt Nam tham dự chương trình.

Ngày 1/6 đoàn kết thúc chương trình khảo sát và khởi hành về Việt Nam.

Trên đây là báo cáo kết quả chương trình khảo sát thị trường cà phê Brazil năm 2019.