Hiểu thị trường châu Âu, thay đổi và chớp thời cơ

Trả lời phỏng vấn Báo Nông nghiệp Việt Nam, ông Trần Văn Công, Tham tán Nông nghiệp Việt Nam tại EU cho rằng: “Chúng ta có lợi thế EVFTA và hầu hết các mặt hàng nông sản thực phẩm của Việt Nam được hưởng lợi do thuế suất hầu hết tiệm cận về 0%”.

Hầu hết nông sản Việt xuất sang EU được hưởng thuế suất 0%

Hiện nay, tình hình thế giới đang có một số biến động, ảnh hưởng không nhỏ đến chuỗi cung ứng toàn cầu, vậy các mặt hàng nông sản Việt Nam sang châu Âu sẽ phải đối mặt với những khó khăn gì, thưa ông?

Nông sản hàng hóa Việt Nam đang ngày càng được mở rộng tại thị trường châu Âu do lợi thế về EVFTA mang lại mà các đối thủ cạnh tranh khác chưa có. Hầu hết các mặt hàng nông sản xuất sang EU được hưởng thuế suất 0%, đây cũng là lợi thế mà Việt Nam có được so với các đối thủ cạnh tranh khác ngay với các nước ASEAN, châu Mỹ, Nam Á...

Tuy nhiên, giai đoạn này nông sản hàng hóa Việt Nam sang châu Âu cũng phải đổi mặt với nhiều khó khăn.

Từ sau đại dịch Covid- 19, chi phí logistics đặc biệt là cước vận chuyển từ Việt Nam sang châu Âu tăng cao gấp 8-10 lần so với trước khi xảy ra dịch. Cước phí vận chuyển tăng trên cả 3 loại gồm đường biển, hàng không và đường sắt. Bên cạnh, mặc dù giá vận chuyển cao nhưng các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản cũng rất khó khăn khi đặt chuyến vận chuyển hàng sang EU, do hạn chế số lượng các chuyến vận tải.

Một yếu tố nữa, chúng ta gặp điều kiện bất lợi khoảng cách địa lý xa châu Âu so với các nước khác có các loại nông sản cùng loại đang tham gia xuất khẩu vào thị trường này như Nam Mỹ, Trung Đông, châu Phi và một số nước Nam Á khác dẫn đến thời gian vận chuyển lâu hơn, chi phí logistics tăng cao hơn.

Qua trao đổi với các nhà nhập khẩu, chi phí cước vận chuyển từ Nam Mỹ, châu Phi sang EU không tăng cao như chi phí vận chuyển từ châu Á sang châu Âu. Chẳng hạn như giá cước vận chuyển trái cây tươi bằng đường hàng không chỉ 1,2-3 USD/kg vận chuyển, trong khi đó giá cước vận chuyển trái cây bằng đường hàng không từ Việt Nam sang EU khoảng 7-10 USD/kg. Giá cước vận tải đường biển tăng từ 2-4 ngàn USD lên 12-16 ngàn USD.

Ngay trong khu vực ASEAN như Thái Lan có các chính sách đặc thù đối với ưu tiên vận chuyển nông sản hàng hóa nên trái cây tươi của họ cũng có giá cạnh tranh tại thị trường EU.

Bên cạnh đó thời gian vận chuyển bị kéo dài, bị trễ thời gian vận chuyển, hệ thống dịch vụ hậu cần khác còn hạn chế. Do đó ảnh hưởng đến chất lượng hàng hóa, đặc biệt là nông sản hàng hóa tươi: như rau, củ, trái cây tươi. Từ đó dẫn đến ảnh hưởng chất lượng sản phẩm, lịch trình phân phối, uy tín của các nhà xuất khẩu Việt Nam đến các nhà nhập khẩu EU.

Ngoài vấn đề về vận tải nói trên, còn khó khăn gì đối với nông sản Việt Nam khi tiếp cận thị trường châu Âu, thưa ông?

Mặc dù nhu cầu nhập khẩu nông sản hàng hóa từ Việt Nam lớn, một số nhóm hàng nông sản từ Việt Nam sang EU chiếm vị thế và tỷ lệ lớn như điều, thủy sản, cà phê, tiêu, đồ gỗ đáp ứng các yêu cầu xuất khẩu quy mô lớn.

Tuy nhiên, nhiều nhóm hàng có tiềm năng như  nhóm hàng rau củ quả, gạo, thực phẩm chế biến chưa đáp ứng được các yêu cầu về sản lượng đối với các đơn hàng hàng lớn của EU phục vụ vào các kênh siêu thị thực phẩm như các nước xuất khẩu khác.

Số lượng các doanh nghiệp xuất khẩu trái cây, rau củ của Việt Nam có khả năng đáp ứng các điều kiện và tiêu chí của EU còn chưa nhiều. Vùng nguyên liệu sản xuất rau, quả đạt GlobalGAP phục vụ xuất khẩu sang thị trường EU còn rất hạn chế trong khi đó nhu cầu EU về rau và trái cây nhiệt đới ngày càng tăng, do đó ảnh hưởng đến việc các doanh nghiệp châu Âu chuyển hướng sang nhập khẩu trái cây, rau củ tươi từ Việt Nam.

EU liên tục cập nhật và gia tăng việc đưa ra các biện pháp SPS mới đối với hàng hóa nông sản nhập khẩu bao gồm cả sản phẩm có nguồn gốc thực vật và động vật và tăng cường áp dụng các tiêu chí mới, chứng nhận gắn bảo vệ môi trường phát triển bền vững, an toàn, trách nhiệm xã hội.

Đối với nhóm hàng nông sản thực phẩm có nguồn gốc từ động vật (trừ thủy sản và một vài loại thịt) hầu hết các sản phẩm thịt, trứng sữa chưa được EU cấp phép để xuất khẩu vào EU và phải trải qua quá trình đàm phán, đánh giá mới có thể tiếp cận thị trường EU.

Nông sản Việt chưa được phân phối nhiều trong các hệ thống siêu thị của EU mà mới chỉ tập trung tại các hệ thống cửa hàng Á Châu, chưa có thương hiệu mạnh và có sức lan tỏa hoặc mang thương hiệu khác…

Công tác xúc tiến thương mại, quảng bá hình ảnh nông sản thực phẩm Việt còn hạn chế. Việc thiết kế các loại mẫu mã bao bì sản phẩm nông sản thực phẩm còn chưa đáp ứng được yêu cầu và hấp dẫn người tiêu dùng châu Âu...

Doanh nghiệp xuất khẩu nông sản thực phẩm còn hạn chế về các nghiệp vụ ngoại thương, đàm phán, phương thức giao dịch quốc tế, thanh toán... để khai thác tối đã cam kết EVFTA, tiếp cận và làm ăn với các đối tác châu Âu.

Nhiều nông sản của Việt Nam vượt trội so với các đối thủ cạnh tranh

Mặc dù có khó khăn nhưng cũng có thể nhận thấy nhiều nguồn cung bị đứt gãy, gián đoạn cũng là cơ hội để nông sản Việt Nam có thể tiếp cận với nhiều thị trường mới, ít phải cạnh tranh hơn ở châu Âu, ông nhận định thế nào về vấn đề này?

Theo tôi, cơ hội thị trường EU là cơ hội mở dành cho tất cả các nhà xuất khẩu do hiện nay thị trường EU đang trên đà phục hồi, mở cửa dịch vụ và thu hút khách du lịch do đó thị trường EU đang hút hàng nông lâm thủy sản, thực phẩm để phục vụ người tiêu dùng châu Âu, chế biến và tái xuất sang các thị trường khác.

Đối với Việt  Nam, chúng ta có lợi thế là có EVFTA và hầu hết các mặt hàng nông sản thực phẩm của Việt Nam được hưởng lợi do thuế suất hầu hết tiệm cận về 0%.

Do đó, nông sản hàng hóa Việt Nam có lợi thế về thuế suất hơn các đối thủ cạnh tranh khác kể cả một số nước đang được EU dành cho hưởng ưu đãi thuế quan phổ cập GSP. Một số mặt hàng EU dành cơ chế hạn ngạch cho Việt Nam với thuế suất 0% chúng ta cần tận dụng để khai thác triệt để.

Thêm vào đó, nông sản thực phẩm Việt Nam cũng bước đầu được đánh giá cao có chất lượng ngon, thậm chí nhiều loại vượt trội so với các đối thủ cạnh tranh khác và không cạnh tranh trực tiếp mà mang tính bổ trợ cho hàng hóa nông sản châu Âu.

Nhiều nhóm mặt hàng như hạt điều, tiêu, tôm sú, cá tra, các sản phẩm chế biến từ gạo bún miến phở, có lợi thế lớn về thuế và chiếm lĩnh thị trường, có lợi thế cạnh tranh hơn.

Đặc biệt, giai đoạn hiện tại, xung đột Nga - Ukraine,  EU cấm vận hàng hóa nhập khẩu từ Nga, do đó, Việt Nam có lợi thế tận dụng để chiếm lĩnh thị phần cá thịt trắng cá Minh Thái từ Nga bằng cá tra.

Hiệu ứng từ việc thực thi cam kết EVFTA cắt giảm thuế, các cơ quan có thẩm quyền Việt Nam và EU cung cấp thông tin đầy đủ, hỗ trợ doanh nghiệp các thủ tục kịp thời do đó các doanh nghiệp quan tâm và tận dụng cơ hội để xuất khẩu hàng hóa sang EU.

Xu hướng có nhiều doanh nghiệp gồm cả doanh nghiệp châu Âu và doanh nghiệp Việt kiều quan tâm nhập khẩu hàng hóa từ Việt Nam đặc biệt các doanh nghiệp Việt kiều đang chuyển sang tìm kiếm các loại nông sản hàng hóa chế biến nguồn gốc từ Việt Nam thay thế và phân phối tại hệ thống cửa hàng châu Á và thâm nhập vào siêu thị châu Âu.

Vì vậy, hàng hóa nông sản thực phẩm của Việt Nam sẽ có khả năng cạnh tranh tại thị trường châu Âu trong thời gian tới, khi mà chúng ta xử lý tốt các khó khăn như về phát triển vùng nguyên liệu đạt chuẩn, đủ lớn về quy mô, số lượng, giảm chi phí giá thành, giảm chi phí logistics, tăng cường công tác phát triển thị trường, xây dựng thương hiệu sản phẩm, quảng bá sản phẩm...

Cơ hội nữa hiện tại chính sách “Zero Covid” cũng ảnh hưởng đến nguồn cung thực phẩm từ Trung Quốc nên tạo cơ hội cho thực phẩm từ các nước thâm nhập thị trường EU.

Trước những cơ hội đó, xin ông cho biết các nhà sản xuất, xuất khẩu của Việt Nam cần quan tâm thế nào đến việc đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật của thị trường châu Âu?

Thị trường EU luôn là thị trường lớn và tiềm năng, cơ hội để nông sản Việt thâm nhập sâu rộng hơn vào thị trường EU, có giá bán cao và khi thâm nhập được vào thị trường châu Âu có thể phủ khắp các thị trường khác trên toàn cầu.

Song thị trường EU có nhiều các đối thủ cạnh tranh, EU luôn là thị trường khắt khe nhất thế giới, không phải là cái chợ mà chúng ta muốn bán gì thì bán, do đó để khai thác tốt vào EU đòi hỏi sản xuất nông nghiệp nước ta cần phải thay đổi mạnh mẽ căn bản hơn nữa.

Sản xuất nông sản thực phẩm phải đảm bảo duy trì tất cả các tiêu chuẩn, quy chuẩn từ khâu tổ chức sản xuất như giống, vật tư đầu vào, quy trình nuôi, quy trình canh tác, quy trình trồng trọt, mã số vùng nuôi, mã số vùng trồng một số cây trồng theo quy định riêng của EU, đến vận chuyển chế biến cũng như xuất khẩu.

Làm được thế, giá trị gia tăng và giá trị xuất khẩu nông sản mới cao, đảm bảo hiệu quả chu trình sản xuất, giúp Việt Nam vào được chuỗi cung ứng toàn cầu bền vững.

Bên cạnh đó, chúng ta tập trung tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo chuỗi, trong đó liên kết chặt chẽ giữa hợp tác xã, doanh nghiệp với bà con nông dân, hình thành quy trình khép kín từ tổ chức nguyên liệu cho đến khâu chế biến, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm.

Nói tóm lại, các doanh nghiệp, HTX, người nông dân cần được phổ biến cụ thể về các quy định của EU trong sản xuất, chế biến. Đẩy nhanh việc áp dụng các tiêu chuẩn chứng nhận mà thị trường EU đang áp dụng rộng rãi và các tiêu chuẩn mới như môi trường, xã hội (GlobalGAP, MSC, ASC, Rainforest Aliance, UTZ, 4C, Fairtrade, Bio EU, đối với đồ gỗ tuân thủ FLEGT, nói không với IUU trong đánh bắt hải sản...).

Trong khi đó, các cơ quan nhà nước hợp tác với EU để hài hòa hóa tiêu chuẩn Việt Nam đang áp dụng với tiêu chuẩn của EU. Các sản phẩm sản xuất ra để xuất khẩu sang EU đảm bảo chất lượng, không vượt quá ngưỡng MRL. Có như vậy mới nông sản mới có khả năng tiếp cận tốt thị trường EU.

Xin cảm ơn ông!

Theo Nongnghiep.vn